همایش بین المللی حکمرانی و کشورداری در ایران، روز چهارشنبه 26 آذر 1404 با حضور صاحب نظران، اساتید، دانشجویان، و علاقمندان به موضوع در دانشگاه خوارزمی برگزار شد. در این رویداد علمی 18 نشست تخصصی و 77 سخنرانی ارائه، و موضوع حکمرانی و کشورداری در ایران از زوایا و ابعاد مختلف بررسی شد و در باره آن پیشنهادهای سیاستی ارائه گردید.

نشست تخصصی حکمرانی آینده نگر، بخشی از این رویداد علمی بود که با همکاری پژوهشکده آینده پژوهی دانشگاه بین المللی امام خمینی، و با مدیریت دکتر حاکم قاسمی رئیس پژوهشکده برگزار شد. در این نشست چهار سخنرانی با عناوین "حکمرانی آینده نگر؛ رویکردها و الگوهای نظری"، "حکمرانی آینده نگر: چارچوب پیشنهادی برای ایران"، "حکمرانی خوب شهری و شهرهای آینده"، و "آینده پژوهی رابطه رسانه و حکمرانی در ایران"، ارائه شد.

انتخاب مناسب­ترین الگو، اولین و دشوارترین انتخاب در حکمرانی و کشورداری است

سخران اول دکتر حاکم قاسمی رئیس پژوهشکده آینده پژوهی دانشگاه بین المللی امام خمینی بود که مقاله خود را با عنوان "حکمرانی آینده نگر؛ رویکردها و الگوهای نظری" ارائه کرد. دکتر قاسمی با اشاره به سرعت تغییرات در حوزه های مختلف زندگی بشر گفت: امروزه کشورداری و حکمرانی با وضعیتی که با "تغییر مستمر" همراه است روبرو ست و "تغییر در تغییر" به اصلی ثابت تبدیل شده است. با این وضعیت، زمان حال بسیار کوتاه گردیده، و بی ثباتی و ناپایداری شرایط به ویژگی اصلی "زمان در اختیار" برای حکمرانی تبدیل شده است. وضعیتی که در آن عدم قطعیت ها بسیار زیاد، و شگفتی سازها فراوان است. از این رو آینده نگری به الزامات تصمیم گیری و حکمرانی تبدیل شده، و حکمرانی آینده نگر ضرورت یافته است.

دکتر قاسمی رویکردهای نظری مختلف در باره حکمرانی آینده نگر را معرفی و تاکید کرد الگوهای مختلفی از حکمرانی آینده­نگر وجود دارد، که ویژگیهای آنها و حاصل عملکردشان متفاوت است. انتخاب مناسب­ترین الگو، اولین و دشوارترین انتخاب در حکمرانی و کشورداری است. آینده ای که شکل می گیرد نتیجه و پیامد این انتخاب است. از این رو هر جامعه ای باید الگوی مناسب خود را که با شرایط و ویژگیهای بومی آن جامعه سازگاری دارد انتخاب کند تا از پیامدهای منفی الگوهای ناسازگار با محیط بومی در امان باشد.

تحولات شتابان الگوهای سنتی حکمرانی را با چالش‌ مواجه، و ضرورت گذار به حکمرانی آینده‌نگر را برجسته کرده است

سخنران دوم این نشست دکتر داود منظور دانشیار دانشگاه امام صادق(ع) بود که مقاله خود را با عنوان "حکمرانی آینده نگر: چارچوب پیشنهادی برای ایران" ارائه کردند. دکتر منظور با اشاره به تحولات شتابان در عرصه‌های مختلف گفت: این تحولات الگوهای سنتی حکمرانی را با چالش‌های بنیادین مواجه، و ضرورت گذار به حکمرانی آینده‌نگر را برجسته کرده است. در ایران نیز فشارهای ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، نوسانات اقتصادی، آسیب‌پذیری‌های زیست‌محیطی و شکاف‌های نهادی، کارآمدی سیاست‌گذاری واکنشی و کوتاه‌مدت را محدود ساخته و ضرورت طراحی چارچوب‌های آینده‌نگر برای اداره کشور را آشکار کرده است.

دکتر منظور  با بهره‌گیری از رهیافت انتقال سیاست، به تجربه‌های بین‌المللی در حوزه حکمرانی آینده‌محور اشاره و به تجزیه و تحلیل امکان بومی‌سازی آن‌ها پرداخت. دکتر منظور در باره الگوی پیشنهادی برای ایران گفت: الگوی پیشنهادی برای ایران بر سه محور اصلی استوار است: نهادینه‌سازی آینده‌نگری در نظام تصمیم‌گیری، توسعه سیاست‌های انطباق‌پذیر با تأکید بر سناریوهای چندگانه و یادگیری نهادی؛ و تقویت زیرساخت‌های داده‌ای و فرهنگی به‌منظور ارتقای سواد آینده­ها و مشارکت اجتماعی. این چارچوب می‌تواند مسیر گذار حکمرانی ایران را از رفتارهای انفعالی به آینده‌نگری فعال فراهم سازد.

مدیریت شهری سنتی قابل تحقق نیست و نیازمند نوع جدیدی از مدیریت شهری هستیم که مبتنی بر رویکرد تحول آفرین باشد

سخنران سوم این نشست دکتر محمدجواد موسی نژاد مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) بود که مقاله خود را با عنوان "حکمرانی خوب شهری و شهرهای آینده" ارائه کرد. دکتر موسی نژاد گفت: مدیریت شهرها با توجه به مشکلات و چالش های پیش رو، همواره موضوعی اساسی برای نظام حکمرانی است. در جهان معاصر، شهرها با مسائل عدیده ای روبرو هستند که از آن جمله می توان به تامین آب سالم، مسکن مقرون به صرفه، انرژی و سیستم حمل و نقل عمومی در دسترس، عدالت اجتماعی، بهداشت عمومی، آسیب پذیری ناشی از بلایای طبیعی و انتشار فزاینده دی اکسید کربن ناشی از سیستم حمل و نقل عمومی و ساختمان ها اشاره کرد. علاوه بر این، افزایش تعداد شهرنشینان در آینده که بنا به آمارها تا سال 2050 میلادی، حدود 5/1 میلیارد نفر به جمعیت شهرنشین جهان اضافه خواهند شد، توجه به این موضوع را حائز اهمیت اساسی کرده است.

دکتر موسی نژاد گفت: با افزایش جمعیت شهری، فشار بیشتری بر زیرساخت ها و خدمات فرسوده شهرها وارد خواهد شد و مدیریت شهری با چالش های پیچیده تر و عظیم تری مواجه می شود. با این توصیف، در آینده نیازمند شهرهایی خواهیم بود که الزاما باید دارای ساخت محیطی مقاوم، عادلانه و مبتنی بر توسعه پایدار باشند. این امر با مدیریت شهری دارای رویکرد سنتی قابل تحقق نیست و نیازمند به کارگیری نوع جدیدی از مدیریت شهری است که مبتنی بر رویکرد تحول آفرین باشد و توان و یارایی مقابله با چالش های اساسی آینده را دارا باشد.

حرکت از الگوی کنترلی به الگوی تعاملی و داده‌محور، تعیین‌کننده کیفیت رابطه دولت–جامعه در دهه آینده خواهد بود

سخنران چهارم دکتر بهنام سرخیل عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) بود که مقاله خود را با عنوان "آینده پژوهی رابطه رسانه و حکمرانی در ایران" ارائه کرد. دکتر سرخیل گفت: تحولات رسانه‌ای و دگرگونی در الگوهای مصرف اطلاعات، رابطه رسانه و حکمرانی را در ایران به یکی از محورهای راهبردی آینده‌پژوهی بدل کرده است. با توجه به تحولات، چهار سناریوی کلان حکمرانی رسانه‌ای در افق آینده قابل پیش بینی است که عبارتند از: سناریوی توانمند و مشارکتی، سناریوی غلبۀ بحران روایت، سناریوی امنیتی‌سازی رسانه، و سناریوی جهش فناورانه و حکمرانی داده‌محور.  دکتر سرخیل گفت: حکمرانی رسانه‌ای و میزان توانمندی یا ناکارآمدی در مدیریت روایت‌ها، بیشترین نقش را در بازتولید یا تضعیف مشروعیت سیاسی ایفا می‌کند و هر سناریو، الگوی متمایزی از اعتماد یا بی‌اعتمادی سیاسی را شکل می‌دهد.

دکتر سرخیل سناریوی مطلوب حکمرانی رسانه ای برای ایران را «حکمرانی رسانه‌ای مشارکتی»، معرفی کردند. سناریویی که شفافیت، تولید محتوای معتبر و مشارکت جامعه در سیاست‌گذاری رسانه‌ای، از ویژگیهای آن است و موجب افزایش اعتماد عمومی و تقویت مشروعیت می‌شود. آینده مشروعیت سیاسی در ایران، بیش از هر چیز به چگونگی حکمرانی رسانه‌ای وابسته است. به‌ویژه میزان حرکت از الگوی کنترلی به الگوی تعاملی و داده‌محور، تعیین‌کننده کیفیت رابطه دولت–جامعه در دهه آینده خواهد بود.